Vuolleskuvlla suomagielat 3. – 6. luohkáid oahppaplánat 2016

GIELDDA MATEMATIHKA OAHPPAPLÁNA 2016 (3. – 6. luohkát)

Oahppoávdnasa bargu

Matematihka oahpahusa bargun lea ovddidit oahppiid logalaš, dárkilis ja hutkkálas matemáhtalaš jurddašeami. Oahpahus hábme vuođu matemáhtalaš doahpagiid ja ráhkadusaid áddemii sihke ovddida oahppiid návcca gieđahallat dieđu ja čoavdit čuolmmaid. Matematihka kumulatiiva luonddu geažil oahpahus ovdána systemáhtalaččat. Konkrehta duođalašvuohta ja doaibmivuohta leat matematihka oahpahusa ja lohkama dehalaš oassi. Oahppan veahkehuvvo atnimiin ávkin diehto- ja gulahallanteknologiija.

Matematihka oahpahus doarju oahppiid mieđis oainnu matematihka hárrái ja positiiva iešgova matematihka oahppin. Dat ovddida maiddá gulahallan-, vuorrováikkuhus- ja oktasašbargodáidduid. Matematihka lohkan lea ulbmillaš ja gillilis doaibman, mas oahppit váldet vástu iežaset oahppamis.

Oahpahus oahpista oahppiid áddet matematihka ávkkálašvuođa iežaset eallimis ja viidábut servodagas. Oahpahus ovddida oahppiid návccaid geavahit ja heivehit matematihka máŋggabealagit.

Sámegielat oahpahusas čuovvut báikkálaš oahppaplána ja matemáhtalaš tearbmaid oahpahat maiddái suomagillii. Viiddis oahppan váldojuvvo vuhtii oahpahusas juohke luohkkádásis sisdoaluid oktavuođas ja bargoplánaide biddjon oahppanollisvuuođain.

Árvvoštallan

Árvvoštallama vuođđun leat oahppaplána ákkaid buori máhttima kritearat (jahkeluohkáin 6 ja 9). Jahkeluohkáin 1-3 árvvoštallan lea sánálaš ja jahkeluohkáin 4-9 nummirárvvoštallan. Loahppaárvvoštallamis sáhttit deattuhit ovccát luohkká máhttima. Árvvoštallamis sáhttá váldit vuhtii earet eará

• iskosiid ja teasttaid, čađahuvvon bargobihtáid ja bargguid
• bargama ja jurddašeami dáidduid
• bargama jeavddlašvuođa
• iešárvvoštallama ja joavkoárvvoštallama
• movtta ja geahččaleami, mieđis jurddašeami lohkamis

JAHKELUOHKÁID 3−6 matematihka oahpahusas fállat vásáhusaid, maid oahppit atnet ávkin matemáhtalaš doahpagiid ja ráhkadusaid hábmemii. Oahpahus ovddida oahpppiid dáidduid ovdanbuktit matemaáhtalaš jurddašeami ja čovdosiid eara láhkai ja ráđiiguin. Máŋggabealat čuolmmaid čoavdin okto ja joavkkus sihke iešguđetlágan čoavdinvugiid veardádallan lea oahpahusas dehalaš. Matematihka oahpahusas sihkkarastit varmennetaan ja viiddidat oahppiid lohkodoahpaga ja logiortnega áddema. Lassin ovddidat rehkenastindáiddu njuovžilvuođa.

Jahkeluohkká 3 (4 diimmu/jahki)

ULBMILAT:

Oahppi

• dovddiida movtta ja beroštumi matematihkka hárrái ja oažžu mieđis máhcahaga iešgova ja iešluohttámuša duddjomii
• oahppá dutkamiin ja áicamiin matemáhtalaš doahpagiid ja daid gaskasaš oktavuođaid, maiddái geometriija oassesuorggis
• oahppá gávdnat albmonemiin oktavuođaid ja erohusaid, njuolggadusvulošvuođaid sihke sivva-čuovvumušgaskavuođaid
• oahppá atnit ja heivehit oahppan matemáhtalaš doahpagiid sihke hárjehallá geavahit matemáhtalaš njuolggadusaid
• oahppá vuoddju ja gillilis bargamii sihke doaibmat joavkkus
• hárjehallá ovdanbuktit iežas jurddabohtosiid ja čovdosiid earáide konkrehtalaš biergasiiguin, sárgosiiguin, njálmmálaččat ja čálalaččat maiddái diehto- ja gulahallanteknologiija ávkin atnimiin
• oahppá atnit oktii-, geahpedan-, geardun- ja juohkinluoitima

GUOVDDÁŠ SISDOALUT:

Jurddašeami dáiddut

• áicat erohusa matemáhtalaš surggiin ovtttaláganvuođaid, erohusaid ja njuolggadusvulošvuođaid gaskkas
• čiekŋudat dáidduid veardádallat, juohkit luohkáide ja bidjat ortnegii (logut, máŋggagolbmačiegat, geometralaš iešvuođat)
• ohcat sierra čoavddusmolssaeavttuid ja njuolggadusvulošvuođaid sihke dulkot daid
• áicat sivva-čuovvumušgaskavuođaid sihke oktavuođaid matematihkas
• árgaeallima diliid albmabuktin matemáhtalaččat

Logut ja rehketdoaimmahusat

• logivuogádaga nannen
• loguid juohkin luohkáide ja ortnen
• oktii - ja geahpedanluoitin vuollálagaid njealjinummir loguiguin, nolla badjel luoikkaheapmi
• gearduntabeallat 1-10
• geardunluoitin vuollálagaid ovttanummir gerddoniin
• juohkinluoitin geardunluoitima mielde
• rehkenastinortnet
• cuovkalogut: doaba, okta olles cuovkalohkun, seammanammasaš cuovkaloguid sturrodatveardádallan
• rehketdoaimmahusaid bohtosiid árvvoštallan ja dárkkisteapmi
• jorben logiide ja čuđiide

Algebra

• cealkaga doaba
• lohkoráiddu dulkon ja joatkin
• álkkes njuolggadusvulošvuođaid ohcan ja dulkon

Geometriija ja mihtideapmi

• seammaguvllot ja beanta njuolggolinjját
• speadjalastin njuolggolinjjá ektui ja symmetriija
• máŋggačiegiid klassifiseren ja dutkan
• máŋggačiegaga bire
• gáhppálagaid iešvuođaid dutkama ja klassifiserema
• mihtideami vuođđojurdaga nannen ja mihtidanbohtosiid árvvoštallan
• ovttadagat (guhkkodat: mm, cm, m, km), (mássá: g, kg), (geassomihtut: dl, l), (áigi: min, h, d)

Dieđuid gieđahallan, statistihkka ja duođavuohki

• dieđuid ohcan, čohkken ja merken govain, tabeallain ja diagrámmain
• ovttageardán tabeallaid ja diagrámmaid ráhkadeapmi ja lohkan

Jahkeluŧohkká 4 (4 diimmu /jahki)

ULBMILAT:

Oahppi

• dovddiida movtta ja beroštumi matematihkka hárrái ja oažžu mieđis máhcahaga iešgova ja iešluohttámuša duddjomii
• oahppá dutkamiin ja áicamiin matemáhtalaš doahpagiid ja daid gaskasaš oktavuođaid, maiddái geometriija oassesuorggis
• oahppá gávdnat albmonemiin oktavuođaid ja erohusaid, njuolggadusvulošvuođaid sihke sivva-čuovvumušgaskavuođaid
• oahppá atnit ja heivehit oahppan matemáhtalaš doahpagiid sihke hárjehallá geavahit matemáhtalaš njuolggadusaid
• oahppá vuoddju ja gillilis bargamii sihke doaibmat joavkkus
• hárjehallá ovdanbuktit iežas árvvoštallama ja čovdosiid earáide konkrehtalaš biergasiiguin, sárgosiiguin, njálmmálaččat ja čálalaččat maiddái diehto- ja gulahallanteknologiija ávkin atnimiin
• oahppá atnit oktii-, geahpedan-, geardun- ja juohkinluoitima

GUOVDDÁŠ SISDOALUT:

Jurddašeami dáiddut

• áicat erohusa matemáhtalaš surggiin ovtttaláganvuođaid, erohusaid ja njuolggadusvulošvuođaid gaskkas
• čiekŋudat dáidduid veardádallat, juohkit luohkáide ja bidjat ortnegii (logut, máŋggagolbmačiegat, geometralaš iešvuođat)
• ohcat sierra čoavddusmolssaeavttuid systemáhtalaččat
• njuolggadusvulošvuođaid dulkon
• áicat sivva-čuovvumušgaskavuođaid sihke daid oktavuođaid matematihkas
• árgaeallima diliid albmabuktin matemáhtalaččat

Logut ja rehketdoaimmahusat

• logivuogádaga nannen
• loguid juohkin luohkáide ja ortnen, sturrodatveardádallamat
• oaivvesisluoitin heivehuvvon bargobihtáid oktavuođas
• geardunluoitima assoasiatiivavuohta ja kommutatiivavuohta
• geardunluoitin vuollálagaid guovttenummir gerddoniin
• juohkinluoitin vuollálagaid /juohkinčiegas ovttanummir juohkkin
• seammanammasaš čuovkaloguid oktii- ja geahpedanluoitin
• desimálaloguide oahpásmuvvan ja dain rehkenastin oaivvesiste ja vuollálagaid
• desimála- ja cuovgalogu gaskasaš oktavuohta
• ruođuid atnin
• jorben duháhiidda ja logiid duháhiidda
• negatiivalaš čavdeloguide oahpásmuvvan
• rehkenastinmášiinna atnin

Algebra

• lohkoráiddu dulkon, dievasmahttin ja joatkin
• njuolggadusvulošvuođat
• cealkagat: čállin ja rehkenastin muttuid mielde
• ruođut

Geometriija ja mihtideapmi

• mihttosturrodat
• bire
• speadjalastin
• symmetriija njuolggolinjjá ektui
• jorbálasa namahusat
• čiegaid juohkin luohkáide
• mássá ja áiggi ovttadagat
• árvvoštallan

Dieđuid gieđahallan, statistihkka ja duođavuohki

• stoalpo ja sárggisdiagrámma sárgun
• koordináhtaide oahpásmuvvan

Jahkeluohkká 5 (4 diimmi/jahki)

ULBMILAT:

Oahppi

• dovddiida movtta ja beroštumi matematihkka hárrái ja oažžu mieđis máhcahaga iešgova ja iešluohttámuša duddjomii
• oahppá atnit iežas hábmen matemáhtalaš doahpagiid ja doabavuogádagaid
• oahppá atnit vuođđorehketdoaimmahusaid čálalaččat ja njálmmálaččat ja atnit ávkin daid gaskasaš oktavuođaid heivehusain
• oahppá ákkastallat dahkan čovdosiiddis
• oahppá atnit ja čuovvut njuolggadusaid ja rávvagiid
• oahpásmuvvá gráfalaš prográmmerenbirrasii ja prográmmaide dain
• árgaeallima dilit matematihkás: Sápmelaš ealáhusain dárbbašlaš matemáhtalaš dáiddut: bohccuid deattut, boazomearit (-logut), guliid kilohattit, fuođđuid ja bohccuid kilohattit

GUOVDDÁŠ SISDOALUT:

Jurddašeami dáiddut

čiekŋudat ovtttaláganvuođaid, erohusaid ja njuolggadusvulošvuođaid gávdnama

• čiekŋudat veardádallama, klassifiserema ja ortnegii bidjama dáidduid, molssaeavttuid gávdnama
• áicat sivva-čuovvumušgaskavuođaid sihke daid oktavuođaid matematihkas
• plánet ovttageardán doaibmaplánaid dihtorprográmman gráfalaš prográmmerenbirrasis

Logut ja rehketdoaimmahusat

• stuorra logut
• geardunluoitima nannen
• juohkinluoitin guovttenummir juohkkiin
• jugolašvuohta
• cuovkaloguid viiddideapmi, gáržžideapmi, oktii- ja geahpedanluoitin
• desimálalogut ja daid jorben
• ruođuid atnima nannen
• rehkenastinmašiinna atnin

Algebra

• cealkagiid atnin
• ovttamáhtodagaid ja sierramahtodagaid čoavdima ohcama árvvoštallamiin

Geometriija ja mihtideapmi

• ovttahápmásašvuohta ja mihttosturrodat
• ovttaláganvuohta konkrehtalaččat
• jorbálasa ja pássára atnin
• čiehka: ovttadat ja mihtideapmi
• golmmačiegagat ja njealječiegagat: doahpagat, bire ja viidodat
• jeavddalaš máŋggačiegagat
• guhkkodaga, viidodaga, geasu ja mássá ovttadatvuogádagat
• sápmelaš mihtut: allan, salla ja goartil

Dieđuid gieđahallan, statistihkka ja duođavuohki

• diagramma sárgun ja dulkon
• koordináhtaid atnin
• dieđuid juohkin luohkáide ja ordnen
• gaskaárvvu doaba ja rehkenastin

Jahkeluohkká 6 (4 diimmu/jahki)

ULBMILAT:

• dovddiida movtta ja beroštumi matematihkka hárrái ja oažžu mieđis máhcahaga iešgova ja iešluohttámuša duddjomii
• oahppá atnit iežas hábmen matemáhtalaš doahpagiid ja doabavuogádagaid ja oaidná matematihka ja birastahtti servodaga gaskasaš oktavuođaid
• oahppá atnit vuođđorehketdoaimmahusaid čálalaččat ja njálmmálaččat ja atnit ávkin daid gaskasaš oktavuođaid heivehusain ja heivehit sierra jurddaprosessaid ja diehtoskáhpponvugiid
• oahppá ákkastallat dahkan čovdosiiddis, árvvoštallat ja bidjat jearaldatvuložin
• oahppá atnit ja čuovvut njuolggadusaid ja rávvagiid
• oahpásmuvvá gráfalaš prográmmerenbirrasii ja prográmmaide dain
• oahppá bargat bargui vuoddjumiin ja gillilit okto ja joavkkus

GUOVDDÁŠ

Jurddašeami dáiddut

• čiekŋudat ovtttaláganvuođaid, erohusaid ja njuolggadusvulošvuođaid gávdnama
• čiekŋudat veardádallama, luohkáidejuohkima ja ortnegii bidjama dáidduid, molssaeavttuid gávdnama
• áicat sivva-čuovvumušgaskavuođaid sihke daid oktavuođaid matematihkas
• plánet ovttageardán doaibmaplánaid dihtorprográmman gráfalaš prográmmerenbirrasis
• árgaeallima dilit matematihkás: Sápmelaš ealáhusain dárbbašlaš matemáhtalaš dáiddut: bohccuid deattut, boazomearit (-logut), guliid kilohattit, fuođđuid ja bohccuid kilohattit

Logut ja rehketdoaimmahusat

• vuođđorehketdoaimmahusaid nannen
• negatiivalaš loguid
• cuovkaloguid nannen
• cuovkaloguid geardun lunddolaš loguin
• desim álaloguid ja daid ovdanbuktin cuovkalohkun
• proseantarehket: vuođđodoahpagat ja ovttageardán vuođđoproseantarehkegat
• jorben
• árvvoštallan
• rehkenastinmašiinna atnin

Algebra

• koordináhtat ja lohkobára ovdanbuktin koordináhtaiguin
• ovttamahtodaga ja muhttašuvvi dahjege variábela doaba
• ovttamahtodaga čoavdin árvvoštallamiin ja geahččalemiin

Geometriija ja mhiideapmi

• stuorideamit ja unnideamit, mihttosturrodat
• mihtideami vuođđojurdaga nannen
• viidodagaid rehkenastin
• njuolggočiegat rávddahagaid geasut
• ovttadagat
• sápmelaš mihtut: allan, salla ja goartil

Dieđuid gieđahallan, statistihkka ja duođavuohki

• duođavuohkerehkenastimii oahpásmuvvan: veadjemeahttun ja sihkkaris dáhpáhus
• dieđuid čohkken ja daid ovdanbuktin
• gaskaárvu