A1-giella: eaŋgalasgiella

Skuvllas vuosttas vieris giella dahje nubbi ruovttueatnangiella álgá dávjjimusat 3. jahkeluohkás. A-oahppomeari oahpahus sáhttá goitge álggahuvvot jo ovdal 3. jahkeluohká. Dalle čuvvot A-oahppomeari oahppaplána vuođuštusaid váldimiin vuhtii oahppiid agi.

2.luohká eaŋgalasgiela oahpahusas deattuhuvvá aktiivvalašvuohta, leaikkalašvuohta, gulahallan ja oahppiguovdilvuohta. Oahppiid juohkebeaivválaš eallimii laktáseaddji ja sin beroštumi čuozáhagaid mielde válljejuvvon sátneráju ja iešguđetlágan ráhkadagaid čoggodettiin oahppit roahkasmahttojit álggu rájes geavahit giela roahkkadit sihke oahppodiimmuin ahte astoáigge. Vejolašvuođaid mielde oahppiide fállojuvvo dilálašvuođat geavahit giela autenttalaš birrasiin ovdamearkka dihte dáhta- ja gulahallanteknologiija bokte dahje vuostáváldimiin eaŋgalasgiela hálli gussiid. Mihttomearrin lea, ahte oahppi movttáska eaŋgalasgiela studeremis ja oažžu dasa buorre álggu ja ahte luohkás lea gierdavaš studerenvuoigŋa, mas deaŧaleamos lea dieđu sirdašuvvan sihke movttiidahtti ovttas oahppan.

Oahppit bagaduvvojit maid atnit árvvus gielalaš ja kultuvrralaš máŋggaláganvuođa eandaliige iežas eallinbirrasisttis, main máŋggagielatvuohta ja -kultuvrralašvuohta leat nannosit mielde, muhto maiddái viidásabbot. Lassin oahppit bagaduvvojit fuomášit eaŋgalasgiela sajádaga iežas árgabeaivvistis ja globála vuogi mielde. Guorahallat maid sierra gielaid máhttima deaŧalašvuođa.

Oahpahusas sáhttá geavahit ja heivehit jahkeluohkáide 3-6 čállojuvvon eaŋgalasgiela A-oahppomeari oahpahusa mihttomeriid ja sisdoaluid, oahppanbirrasiidda ja bargovugiide laktáseaddji mihttomeriid sihke bagadeapmái, sierranahttimii, doarjagii ja árvvoštallamii dahkkojuvvon rávvagiid ja kriteraid 2.-luohkkálažžii vuogas vuogi mielde. Mihttomeriin deattuhuvvet T1-T2, T5-T7 ja T11.

Eaŋgalasgiela A-oahppomeari oahpahusa riikkaviidosaš mihttomearit jahkeluohkáin 3-6.

Oahpahusa mihttomearit	Mihttomeriide laktáseaddji riikkaviidosaš sisdoallosuorggit	Mihttomeriide laktáseaddji báikkálaš sisdoallosuorggit	Viiddes máhttu
Šaddan kultuvrralaš máŋggaláganvuhtii ja gielladiđolašvuhtii
T1 bagadit oahppi áicat lagašbirrasa ja máilmmi gielalaš ja kultuvrralaš eatnatvuođa sihke eaŋgalasgiela sajádaga globála gulahallan giellan.	S1	BS1	L2
T2 movttiidahttit oahppi atnit árvvus iežas giella- ja kulturduogáža sihke máilmmi gielalaš ja kultuvrralaš máŋggaláganvuođa ja deaivvadit olbmuiguin árvvoštalli ovdanavdimiid haga	S1	BS1	L1, L2
T3 bagadit oahppi áicat gielaid ovttasteaddji ja earuheaddji albmonemiid sihke doarjut oahppi gielalaš árvvoštallanattáldagaid ovdáneami	S1	BS1	L1, L2
T4 bagadit oahppi áddet, ahte eaŋgalasgillii lea oažžumis valjis materiála ja válljet dain iežas oahppama ovddideaddji, sisdoalu ja váigatvuođadási dáfus vuogas materiála	S1		L2, L3
Gielastuderendáiddut
T5 oahpásmuvvat ovttas oahpahusa mihttomeriide ja láhčit gierdavaš studerenvuoiŋŋa, mas deaŧaleamos lea dieđu sirdašuvvan sihke movttiidahtti ovttas oahppan.	S2		L1, L3
T6 bagadit oahppi váldit ovddasvástádusa iežas gielastuderemis ja movttiidahttit hárjehit gielladáiddus roahkkadit ja maid diehto- ja gulahallanteknologiija atnimiin sihke geahččalit, makkár vuogit oahppat gielaid heivejit sutnje buoremusat.	S2		L1, L4, L5, L6
Ovdáneaddji gielladáidu, dáidu doaibmat vuorrováikkuhusas
T7 bagadit oahppi hárjehallat vuorrováikkuhusaid fáddábire dáfus máŋggalágan dilálašvuođain roahkasmahttimiin gulahallama joatkašuvvamii fuolakeahttá vejolaš boatkkagiin	S3		L2, L4, L5, L7
T8 roahkasmahttit oahppi bajásdoallat gulahallandili geavahemiin máŋggalágan gulahallama joatkima vugiid.	S3		L4
T9 doarjut oahppi gulahallama kultuvrralaš heivvolašvuođa fállamiin vejolašvuođaid hárjehallat máŋggabealat sosiálalaš dilálašvuođaid	S3		L2, L4
Ovdáneaddji gielladáidu, dáidu dulkot teavsttaid
T10 bagadit oahppi barggadit gáibádusaid dáfus máŋggadássásaš hállojuvvon ja čállojuvvon teavsttaiguin geavahemiin iešguđetlágan áddenstrategiijaid	S3		L4
Ovdáneaddji gielladáidu, dáidu buvttadit teavsttaid
T11 fállat oahppái vejolašvuođaid buvttadit hállangiela ja čállima fáddábiriid viiddidemiin sihke giddemiin fuopmášumi maid guovddáš ráhkadagaide ja jietnadeami vuođđonjuolggadusaide	S3	BS3	L3, L4, L5, L7

Eaŋgalasgiela A-oahppomeari oahpahusa mihttomeriide laktáseaddji guovddáš riikkaviidosaš (S1-S3) ja báikkálaš (BS1-BS3) sisdoallosuorggit jahkeluohkáin 3–6

S1 Šaddan kultuvrralaš máŋggaláganvuhtii ja gielladiđolašvuhtii: Oahpásmuvvat gielaid ja kultuvrraid máŋggaláganvuhtii sihke eaŋgalasgiela leavvanviidodahkii ee. neahtas. Guorahallat iežas giella ja kulturduogáža. Skáhppot dieđu giela ja kultuvrra mearkkašumis oktagas olbmui ja servošii. Hárjehallat árvvusadni gielageavaheami vuorrováikkuhandilálašvuođain. Guldalit sierra gielaid, geahčadit sierra vugiid čállit, áicat sániid luoikkaheami gielas nubbái. Guorahallat, mo sáhttá doaibmat, jus máhttá giela dušše beare veaháš.

BS1 Bagadit oahppi fuobmát suoma-, sáme- ja norggagielaid sajádaga iežas ruoktogielddas ja dan lagašguovlluin ja atnit árvvus lagašbirrasis máŋggagielatvuođa ja -kulturvuođa. Guorahallat, manin lea buorre máhttit maid eaŋgalasgiela.

S2 Gielastuderendáiddut: Oahpahallat plánet doaimma ovttas, addit ja vuostáváldit máhcahaga ja váldit ovddasvástádusa. Oahpahallat beaktilis gielastuderenvugiid, dego ođđa sániid ja ráhkadagaid aktiivvalaš geavaheami iežas albmabuktimiin, muitinvugiid, dovdatmeahttun sáni mearkkašumi árvvoštallama áššeoktavuođa mielde. Hárjehit iežas árvvoštallat iežas gielladáiddus ovdamearkka dihte geavaheamen Eurohpalaš giellalávkka.

BS2 Álgooahpahusas geavahuvvo ollu spealut, stoahkamat, lávlagat ja hoahkamat.

S3 Ovdáneaddji gielladáidu, dáidu doaibmat vuorrováikkuhusas, dáidu dulkot teavsttaid, dáidu buvttadit teavsttaid: Oahpahallat gullat, hállat, lohkat ja čállit eaŋgalasgiela máŋggalágan fáttaid birra. Guovddáš fáttát leat mun ieš, mu bearaš, mu ustibat, skuvla, áigeájit ja astoáigge doallan sihke eallin ja doaibman eaŋgalasgielat birrasis. Lassin válljet fáttáid ovttas. Sisdoaluid válljemis vuolggasaddjin lea oahppiid juohkebeaivválaš eallinbire, beroštumi čuozáhagat sihke áigeguovdilvuohta, perspektiivan mun, mii ja máilbmi. Válljet iešguđetlágan gielageavahanulbmiliid, dego ovdamearkka dihte dearvvaheapmi, veahki bivdin dahje oainnu ovdanbuktin. Sátneráju ja ráhkadagaid oahpahallat máŋggalágan teavsttaid, dego oanehis muitalusaid, čájálmasaid, jearahallamiid ja sánuheami oktavuođas. Fállat vejolašvuođaid hárjehallat váddásut gielageavahandilálašvuođaid. Oahpahallat gávdnat eaŋgalasgielat materiála ovdamearkka dihte birrasis, neahtas ja girjerájus. Válljedettiin teavsttaid ja fáttáid vuhtiiváldit eaŋgalasgiela leavvanviidodat ja sajádat globála gulahallama giellan. Áiccadit ja hárjehallat eatnat jietnadeami sihke sátne- ja cealkkadeattu, hállanritmma ja intonašuvnna. Hárjehallat earuhit eaŋgalasgiela fonehtalaš transkriberema mearkkaid.

BS3 Oahpahallat maid nu Lappii laktáseaddji sániid. Álgooahpahusas deattohuvvet hállamii ja gullamii laktáseaddji hárjehusat, muhto maiddái sániid čálavuohki lea buorre leat álggu rájes oidnosis.

Vieris giela A-oahppameari oahppanbirrasiidda ja bargovugiide laktáseaddji mihttomearit jahkeluohkáin (2)3-6

Mihttomearrin lea, ahte gielageavaheapmi livččii nu áššálaš, lunddolaš ja oahppiide mearkkašahtti go vejolaš. Barggildeamis deattohuvvá bárra- ja uhcajoavkobargu sihke ovttas oahppan iešguđetlágan oahppanbirrasiin. Máŋggagielat- ja giellabajásgeassima mihttomeriid ollašuhttin gáibida oahpaheaddjiid ovttasbarggu. Stoahkama, lávluma, speallama ja drámá vehkiin oahppit ožžot vejolašvuođa iskkadit viidu gielladáidduset ja gieđahallat maiddái jurddašanvugiid. Oahpahusas geavahit máŋggabealagit sierra gulahallankanálaid ja -bargoneavvuid. Bagadit oahppiid aktiivvalaš doaibmivuhtii ja iehčanas ovddasvástádusa váldimii iežas oahppamis Eurohpálaš giellalávkka dahje seammasullasaš bargoneavvuid vehkiin. Oahppit oahpásmuvvet biras servoša máŋggagielatvuhtii ja -kulturvuhtii ruovttuálbmogiidgaskasašvuođain. Sidjiide fállat maiddái vejolašvuođaid hárjehallat álbmogiidgaskasaš oktavuođadoallama. Čuozáhatgiela geavahit álo go dat lea vejolaš.

Bagadallan, sierranahttin ja doarjja vieris giela A-oahppamearis jahkeluohkáin (2)3-6

Oahppiid bagadit geavahit gielladáidduset roahkkadit. Valjis gulahallamii guoski hárjehallan doarju oahppiid gielladáiddu ovdáneami. Oahppiid movttiidahttit studeret maiddái eará gielaid maid skuvla fállá. Oahppiide, geain lea gielaide laktáseaddji oahppanváttisvuođat, fállat doarjaga. Oahpahus plánejuvvo nu, ahte dat fállá hástalusaid maiddái earáid jođáneabbot ovdáneaddji dahje giela ovddežis máhtti oahppiide.

Oahppi oahppama árvvoštallan vieris giela A-oahppamearis jahkeluohkáin (2)3-6

Árvvoštallan lea luonddus dáfus movttiidahtti ja addá oahppiide vejolašvuođa boahtit diđolažžan iežas dáidduin, ovddidit daid ja deattuhit alcces lunddolaš olggosbuktinvugiid dahje čájehit informála oahppama bokte háŋkejuvvon máhtu. Máŋggabealat árvvoštallan fállá vejolašvuođaid čájehit máhtus maiddái oahppiide, geain lea gillii laktáseaddji oahppanváttisvuođat dahje geain lea muđuid gielalaččat earálágan vuolggasajit. Árvvoštallamis bargoneavvun sáhttit geavahit ovdamearkka dihte Eurohpálaš giellalávkka.

Vieris giela sánálaš árvvoštallama dahje árvosáni attedettiin oahpaheaddji árvvoštallá oahppiid máhtu báikkálaš oahppaplánas ásahuvvon mihttomeriid ektui. Oahpuin ovdáneami dáfus lea guovddážis, ahte oahppama árvvoštallat máŋggain sierra vugiin maiddái ieš- ja veardásašárvvoštallama vugiin ja ahte árvvoštallan čuohcá buot árvvoštallama vuloš mihttomeriide. Árvvoštallamis váldojuvvo vuhtii buot gielladáiddu oassesuorggit. Daid árvvoštallan vuođđuduvvá Eurohpálaš refereansarápmii ja dan vuođul dahkkojuvvon suopmelaš heivehussii.