15.4.9 DEARVVASVUOĐADIEHTU

Oahppaávdnasa bargu

Dearvvasvuođadiehtu lea máŋggadieđalaš diehtovuđđui vuođđuduvvi oahppaávnnas. Dearvvasvuođadieđu oahpahusa bargun lea oahppiid máŋggabealat dearvvasvuođamáhttima ovddideapmi. Vuolggasadjin lea eallima gudnejahttin ja olmmošvuoigatvuođaid čuovvu árvvolaš eallin. Dearvvasvuhtii, buorredillái ja dorvvolašvuhtii laktáseaddji albmonemiid dárkkástallat ahkái heivvolaš vugiin dearvvasvuođamáhttima sierra oassesurggiid bokte. Dát leat dearvvasvuhtii laktáseaddji dieđut, dáiddut, iešdovdamuš, kritihkalaš jurddašeapmi sihke ehtalaš vásttolašvuohta.

Oahpahusas váldojit vuhtii dearvvasvuhtii laktáseaddji albmonemiid máŋggadáfotvuohta ja máŋggadássásašvuohta: dearvvasvuođa doarju ja dearvvasvuhtii čuohcci fysalaš, psyhkalaš ja sosiálalaš dahkkit sihke dáid gaskasaš oktavuođat ja sivva-čuovvumušgaskavuođat. Dearvvasvuohta dárkkástallojuvvo olbmo eallinjođu sierra muttuin, oktagasa, bearraša, servoša ja oktasašgotti dásis sihke heivvolaš osiin maiddái globálalaččat. Oahppiid ovdáneami ja eallinbiire viidáneami mielde dearvvasvuhtii laktáseaddji gažaldagaid dárkkástallan viidána ja čiekŋu. Deaŧalaš lea oahpistit oahppiid áddet dearvvasvuođa fápmun beaivválaš eallimis, eallinbirrasis ja oktasašgottis. Oahpahus galgá doarjut oahppiid oktagaslaš ja servodatlaš dieđu háhkama, duddjoma, árvvoštallama ja geavaheami. Dasa lassin doarjut dorvvolašvuođadáidduide, sosiálalaš dáidduide sihke dovdduid fuomášeapmái ja muddedeapmái laktáseaddji válmmašvuođaid šaddama.

Dearvvasvuođamáhttima vehkiin oahppit fuomášit, man viiddissuorggát dearvvasvuohta lea ja ožžot dáidduid dahkat dearvvasvuhtii laktáseaddji vuogálaš ja vuođustallojuvvon válljejumiid ja mearrádusaid. Dearvvasvuođamáhttin lasiha návccaid fuomášit ja gieđahallat dahkkiid, mat dahket vejolažžan oahppiid iežaset ja sin birrasa dearvvasvuođa ja buorredili árvvošteami, doalaheami ja ovddideami. Oahpahusas adnojuvvojit ávkin vejolašvuođat dahkat fuomášumiid ja dutkat dearvvasvuhtii ja dorvvolašvuhtii laktáseaddji albmonemiid iežaset eallin-, ja oahppanbirrasis, dahkat oktasašbarggu sierra oahppaávdnasiiguin sihke hárjehallat ja heivehit máhttima geavadis.

Dearvvasvuođadiehtu oahpahuvvo jahkeluohkáin 1-6 birasoahpu oassin. Jahkeluohkáin 7-9 oahpahusas čiekŋuduvvojit ja viiddiduvvojit vuolit jahkeluohkáid áigge gieđahallojuvvon ahkeáigodaga čuovvu temát. Oahpahusas geahččaluvvo ovddeža dárkilut diehtosuorgeguovdasaš doahpagiid geavaheapmái ja nannejuvvo kritihkalaš jurddašeapmái, iešdovdamuššii ja ehtalaš guorahallamii laktáseaddji máhttin ahkeáigodaga mielde. Oahpahusas sierra jahkeluohkáin váldojuvvo vuhtii oahpaheami vuloš materiála ja dasa gullevaš máhttima mearkkašupmi oahppiid agi ja ovdánanmuttu dáfus geahččamiin.

Dearvvasvuođadieđu oahpahusa ulbmilat jahkeluohkáin 7-9

Oahpahusa ulbmilat	Ulbmiliidda laktáseaddji sisdoallo- suorggit	viiddis-suorggát máhttu
Dearvvasvuođa doarju šaddan ja ovdáneapmi
T1 oahpistit oahppi áddet dearvvasvuođa viiddisvuođa, dearvvasvuođa ovddideami sihke eallinjohtima, šaddama ja ovdáneami fápmovuđđosaččat	S1-S3	L1, L2, L3, L7
T2 oahpistit oahppi ovddidit dáidduidis dovdo- ja vuorrováikkuhusdáidduin ja návccaid doaibmat sierralágan ruossalasvuođa- ja kriisadilis	S1	L2 ,L3, L4, L7
T3 oahpistit oahppi buoridit iešdovdamuša, iežas árvvuid ja jurddašanvugiid sihke rupmaša ja miela addin dieđuid fuomášeami ja dovdat ja muddet iežas láhttema, oahppama ja iežas lohkamiid doarju dahkkiid	S1	L1, L3, L4,L6
T4 oahpistit oahppi guorahallat oktagaslašvuhtii, servodatlašvuhtii ja ovttaveardásašvuhtii laktáseaddji gažaldagaid dearvvasvuođa dáfus oaidnimiin sihke doarjut oahppi dáidduid oažžut áigái vásttolaš čovdosiid olbmuid gaskasaš vuorrováikkuhusdáhpáhusain	S1 S3	L1, L2, L3, L4, L6, L7
Dearvvasvuođa doarju ja dearvvasvuhtii čuohcci dahkkit sihke buohcuvuođaid eastadeapmi
T5 oahpistit oahppi čiekŋudit iežas áddejumi fysalaš, psykihkalaš ja sosiálalaš dearvvasvuođas ja daid nannejeaddjiin ja vára dagaheaddjiin ja mekanismmain sihke doarjut oahppi dáidduid geavahit dáidda laktáseaddji doahpagiid áššáigullevaččat	S1-S3	L1, L2, L3, L4
T6 doarjut oahppi ovdáneami dearvvasvuhtii ja buohcuvuhtii gullevaš dieđu háhkkin ja geavaheaddjin sihke ovddidit dáidduid doaibmat vuogálaččat dearvvasvuhtii, dorvvolašvuhtii ja buohcuvuođaide laktáseaddji dáhpáhusain	S2 S3	L2, L3, L5, L6, L7
T7 rávvet oahppi fuobmát ja árvvoštallat dearvvasvuhtii ja dorvvolašvuhtii laktáseaddji hárjánumiidis, válljemiiddis ja daid ákkaid sihke roahkasmahttit oahppi guorahallat iežas dearvvasvuođa beales mearkkašeaddji vejolašvuođaid	S1 S2	L2, L3, L4, L7
T8 rávvet oahppi dovdat ja dárkkástallat kritihkalaččat dearvvasvuhtii ja buohcuvuhtii guoski albmonemiid, daidda laktáseaddji árvvuid ja norpmaid sihke vihkkehallat dieđu luohtehahttivuođa ja mearkkašumi	S1-S3	L1-L7
Dearvvasvuohta, servošat, oktasašgoddi ja kultuvra
T9 rávvet oahppi áddet birrasa, servošiid, kultuvrra ja diehto- ja gulahallanteknologiija mearkkašumi dearvvasvuhtii ja buorredillái	S3	L2, L4, L5, L7
T10 oahpistit oahppi duddjot vuođu oahppavázzin-, doaibman- ja bargonávccaide ja daid doalaheapmái sihke govvidit dearvvasvuođabálvalusaid áššáigullevaš geavaheami	S1 S2	L1, L3, L6
T11 rávvet oahppi áddet ja árvvoštallat bearraša ja iežas eallinbiirii gulli olbmuid ja servošiid ovddastan dearvvasvuođaáddejumiid, fuobmát daid mearkkašumi alcces sihke dahkat gova alcces heivvolaš oahppama vugiin	S1-S3	L1,L2, L3, L7
T12 doarjut oahppi dáidduid árvvoštallat kritihkalaččat dearvvas-vuhtii ja buohcuvuhtii laktáseaddji ságaid sihke sirredaddat oktagasa vuoigatvuođaid, vásttuid ja váikkuhanvugiid dearvvasvuhtii ja dorvvolašvuhtii guoski áššiin iežas oahppanbirrasis ja lagašbirrasiin	S3	L1-L7

Dearvvasvuođadieđu ulbmiliidda gullevaš guovddáš sisdoallosuorggit jahkeluohkáin 7-9

Ulbmiliid vuođul dahkkojit čavddis, ahkedási miel ovdáneaddji oahpahusollisvuođat. Oahppoollislašvuođat duddjojit máŋggabealat dieđu ja máhttima dearvvasvuođas resursan, dan fysalaš, psykihkalaš ja sosiálalaš oassesuorggis sihke daid gaskasaš vuorrováikkuhusas. Oahppoollislašvuođain váldojuvvo vuhtii eallinjohtin, mánnávuođa ja nuorravuođa bajásšaddan, ovdáneapmi sihke daid ovddidanbarggut. Sisdoaluid válljemiin adnojuvvojit ávkin báikkálaš ja globála áigeguovdilis fáttát ja dat heivehuvvojit ulbmiliid mielde.

S1 Dearvvasvuođa doarju šaddan ja ovdáneapmi: Sisdoaluin deattuhuvvo dearvvasvuođa sierra oassesurggiid oaidnin oppalohkái dearvvasvuođa ovddideami ja buohcuvuođaid eastadeami dáfus geahččamiin. Oahpahusas gieđahallojit eallinjohtin sihke bajásšaddama ja ovdáneami dábálaš mihtilmasvuođat, máŋggahápmásašvuohta ja persovnnalašvuohta. Bajásšaddama ja ovdáneami sisdoaluin lea deaddu identitehtas, iešgova ja iešdovdamuša šaddamis, seksuálalaš ovdáneamis, fuolaatnimis sihke bearraša ja lagamuččaid mearkkašumis, miela buorredilis ja alcces árvvu addimis sihke dorvodáidduin. Dovdu- ja vuorrováikkuhusdáidduid sisdoaluin giddejuvvo fuomášupmi vuorrováikkuhusdilis doaibmamii, dovdduid ovdanbuktimii ja daid muddedeapmái. Dasa lassin oahpásmuvvo ruossalasvuođaid, problemadáhpáhusaid, streassa ja kriissaid duddjojeaddji gieđahallamii.

S2 Dearvvasvuođa doarju ja dasa čuohcci dahkkit sihke buohcuvuođaid eastadeapmi: Sisdoalut válljejuvvojit čiekŋudahttimiin dieđu ja áddejumi dearvvasvuođa doarju resurssain ja buohcuvuođaid eastadeaddji dahkkiin. Dearvvasvuhtii laktáseaddji hárjánumiin gieđahallojit árgaritma, nagir, biebmu ja lihkadeapmi. Sisdoaluin oahpásmuvvo seksuálavuhtii, seksuáladearvvasvuođa sierra oassesurggiide ja seksuála ovdáneami máŋggahápmásašvuhtii. Dearvvasvuođa resurssain dárkkástallojit mielladearvvasvuohta, buorredili doarju birrasat ja servošat sihke jierpmálaš asttuáigge doaimmat. Dasa lassin gieđahallojit dorvvolašvuođadáiddut ja -válmmašvuođat, vuosttasveahkkedáiddut, iešdikšun sihke doarjaga ja veahki ohcan. Sisdoaluid válljedettiin váldojuvvojit vuhtii maiddái áigeguovdilis dearvvasvuođaalbmoneamit sihke dárkkástallojuvvo dearvvasvuhtii laktáseaddji dieđu luohtehahttivuođa.

Dearvvasvuođa várradahkkiin loktejuvvojit ovdan lihkatkeahtes ja passiivvalaš eallinvuohki, biepmu ja oađđima váttisvuođat, givssideapmi ja streassa. Sisdoaluin váldojuvvo vuhtii nuora miela fuonesdilli, sorjavašvuođat sihke gárrenávdnasat ja daid geavaheami eastadeapmi. Buohcuvuođaid eastadeapmái laktáseaddji sisdoaluin válljejuvvojit guovddáš ja áigeguovdilis njoammudávddat sihke álbmotdávddat ja bárttit.

S3 Dearvvasvuohta, servodagat, oktasašgoddi ja kultuvra: Sisdoaluin váldojit ovdan oahppavázzin-, bargo- ja doaibmannávccat nuorravuođas. Suvdi eallinvuogi dárkkástaladettiin váldojit vuhtii sosiálalaš gierdan ja vásttolaš geavaheapmi. Eallinbirrasa dearvvasvuođa váikkuhusaid gieđahallamis loktejuvvojit ovdan dearvvasvuođa ovddideami ja buohcuvuođaid eastadeami deaŧalaš vuogit, dearvvasvuođabálvalusat, álbmotlahttodoaibman ja birrasa dearvvasvuođariskkat.

Diehtogáldut, sierralágan dearvvasvuođamárkanastin ja váikkuheami vuogit dárkkástallojit earenoamážit dieđu luohtehahttivuođa ja dearvvasvuođaváikkuhusaid dáfus oaidnimiin. Dearvvasvuođa ovddideami sisdoaluin váldojit vuhtii kultuvrra dearvvasvuođa ovddideaddji mearkkašupmi ja kultuvrralaš raššivuohta, suvdi eallinvuohki, álbmotlahtuid ovttaveardásašvuohta ja oasálašvuohta sihke olmmošvuoigatvuođaid gudnejahttin. Sisdoaluid gieđahallamis váldojit vuhtii sierra oaidninčiegat nugo mánnávuohta ja mánáid vuoigatvuođat, boaresvuohta, lámisvuohta dahje guhkesáiggebuozalmasvuohta.

Dearvvasvuođadieđu oahppanbirrasiidda ja bargovugiide laktáseaddji ulbmilat jahkeluohkáin 7-9

Sierralágan bargovugiid ávkin adni dutki oahppan, árgga dearvvasvuođaalbmonemiid gieđahallan ja áigeguovdilvuođa vuhtii váldin duddjojit vuođu oahppamii, máhttima heiveheapmái sihke kritihkalaš jurddašeami ja oahppama dáidduid ovdáneapmái.

Albmoneami dáfus vuolgimiin oahppit roahkasmahttojit buktit ovdan dieđuideaset ja vásáhusaideaset, dahkat gažaldagaid ja ohcat vástádusaid, lađastallat dieđuid, dahkat jurddabohtosiid ja vuođustallat daid. Oahppiid rávvejit árvvoštallat sierra dahkkiid mearkkašumi sihke oaidnit viidásut áššeollislašvuođaid. Aktiivvalaš doaibman, ulbmillašvuohta ja guorahalli barggildeapmi ovddidit sihke ehtalaš dáidduid ja dovdo-, vuorrováikkuhus-, jurddašan- ja oktasašbargodáidduid.

Máŋggabeallásaš fysalaš birrasa lassin dearvvasvuođa deaŧalaš oahppanbirrasat leat olbmuid gaskasaš vuorrováikkuhusdáhpáhusat, servošat ja elektrovnnalaš birrasat. Oahppanbirrasiid ja bargovugiid válljedettiin galgá váldit vuhtii, ahte dat dahket vejolažžan dieđu duddjoma okto ja ovttas, doaibmivuođa, lihkadeami, vásáhuslašvuođa, dráma ja muitalusaid geavaheami sihke dearvvasvuhtii oktavuođas leahkki albmonemiid dutkama nu lunddolaš dilis ja birrasiin go vejolaš.

Iežas oahppanbirrasis aktiivvalaččat fuomášumiid dahkan, oahppiid váldin mielde oahppanbirrasiid ja bargovugiid válljemii sihke resurssaid beales dearvvasvuođa ja dorvvolašvuođa ovddideapmi fállet vejolašvuođaid dearvvasvuođamáhttima hárjehallamii ja heiveheapmái skuvlaservodagas. Dat dorjot seammás oktiigullevašvuođa, servodahkii gullevaš buorredili ja oasálašvuođa iežas oahpahusjoavkkus ja oppa skuvlaservodagas.

Rávven, sierranahttin ja doarjja dearvvasvuođadieđus jahkeluohkáin 7-9

Máŋggat dearvvasvuođadieđu fáddábiiret guoskkahit oahppiid čálganmuttu, oktagaslaš vásáhusaid ja eallindili. Oahpahusas ja bargovugiid válljemis váldojit vuhtii oahppiid ovdáneapmái, eallindillái ja kultuvrii laktáseaddji sierradárbbut. Oahppiid rávvejit áddet ja gudnejahttit juohkehačča vuoigatvuođa ovttaskasvuhtii ja guoskameahttunvuhtii dearvvasvuhtii ja buohcuvuhtii laktáseaddji gažaldagain, mat su gusket.

Oahpahus plánejuvvo dan láhkai, ahte dat dahká vejolažžan oktasašbarggu sierra oahppaávdnasiiguin, skuvladearvvasvuođafuolahusain ja eará oahppifuolahusain ja fállá vejolašvuođaid hárjehallat ja heivehit dearvvasvuođamáhttimii sierra oassesurggiid oassin servodatlaš oahppifuolahusa ja skuvlla doaibmankultuvrra. Oktasašbargguin sihkkarastojuvvo maiddá oahppi iežas dárbbašan doarjja oahppamii ja eallindillái laktáseaddji gažaldagain.

Oahppi oahppama árvvoštallan dearvvasvuođadieđus jahkeluohkáin 7-9

Dearvvasvuođadieđu árvvoštallama vuložin lea dearvvasvuođamáhttima sierra oassesurggiid árvvoštallan. Árvvoštallama ja máhcahusa bargun lea doarjut oahppama ja arvvosmahttit oahppiid buoridit iežaset dearvvasvuođamáhttima sihke heivehit dan árggas. Oahppiin galgá leat vejolašvuohta čájehit máhttimasaset máŋggabeallásaččat, oahpahusa sierra muttuin ja máhttinsuorggi iešvuođaid vuhtii váldimiin. Oahppama doarjjan geavahit maiddá iešárvvoštallama ja veardásašmáhcahusa. Dearvvasvuođadieđus lea earenoamáš deaŧalaš fuolahit das, ahte árvvoštallan ii čuoza oahppi árvvuide, jurddašanvugiide, dearvvasvuođaláhttemii, sosiálalašvuhtii, temperamentii dahje su iežas eará iešvuođaide. Ehtalaš guorahallamii ja iešdovdamuššii guoski ulbmiliin giddejuvvo fuomášupmi dasa, mo oahppi guorahallá ja vuođustallá gieđahallama vuloš fáttá dearvvasvuođa dáfus oaidnimiin, diehtosuorggi doahpagiid ja sierralágan gálduid atnima.

Loahppaárvvoštallan šaddá dan lohkanjahkái, goas dearvvasvuođadieđu lohkamat nohket buohkaide oktasaš oahppaávnnasin. Loahppaárvvoštallamiin meroštallojuvvo, man láhkai oahppi lea lohkamiid nogadettiin juksan dearvvasvuođadieđu oahppameari ulbmiliid. Loahppaárvosátni dahkkojuvvo geahččamiin oahppi máhttima dási dearvvasvuođadieđu riikkaviidosaš loahppaárvvoštallama kriteraid ektui. Máhttin dearvvasvuođadieđus ovdána oahppameari loahppamuttu rádjai. Loahppaárvosáni dahkamis váldojit vuhtii buot riikkaviidosaš loahppaárvvoštallama kriterat das beroškeahttá, man jahkeluohkkái vástideaddji ulbmil lea biddjon báikkálaš oahppaplánas. Oahppi oažžu árvosáni gávcci (8), juos son čájeha gaskamearálaččat kriterain meroštallojuvvon máhttima. Árvosáni gávcci dási badjelmannan muhtun ulbmiliid buohta sáhttá kompenseret dási heajut čađaheami muhtun eará ulbmiliid buohta.

Dearvvasvuođadieđu loahppaárvvoštallama kriterat buori máhttimii (árvosátnái 8) oahppameari nogadettiin

Oahpahusa ulbmil	Sisdoallo-suorggit	Árvvoštallama vuloš áššit oahppaávdnasis	Árvosáni gávcci máhttin
Dearvvasvuođa doarju šaddan ja ovdáneapmi
T1 oahpistit oahppi áddet man viiddis dearvvasvuođa-suorgi lea, dearvvasvuođa ovddideami sihke eallinjohtima, bajásšaddama ja ovdáneami fápmo-resurssaid dáfus vuolgimiin	S1-S3	Dearvvasvuhtii laktáseaddji doahpagat	Oahppi máhttá govvidit dearvvasvuođa oassesurggiid ja daid gaskasaš vuorro-váikkuhusa ovdamearkkaiguin sihke govvidit ovdamearkkaiguin maid dearvvasvuođa ovddidemiin oaivvilduvvo. Oahppi nákce muitalit eallinjohtima sierra muttuid, earenoamážit nuorravuođa čálgama ja govvidit ovdamearkkaiguin dearvvasvuođa, šaddama ja ovdáneami mearkkašumi eallima fápmoresursan.
T2 rávvet oahppi ovddidit návccaidis dovdo- ja vuorrováikkuhusdáidduin ja návccaid doaibmat sierralágan ruossala- ja kriisadilis	S1	Vuorrováikkuhus- ja dovdodáidduid sihke láhttema muddedeami analyseren	Oahppi máhttá nammadit máŋggaid dovdduid sihke máhttá addit ovdamearkkaid dovdduid ja láhttema gaskasaš vuorrováikkuhusas ja láhttema muddedeamis. Oahppi nákce dahkat čovdosiid ruossalasvuođaid čielggadeapmin sihke čilget vugiid gieđahallat streassa ja kriissaid.
T3 oahpistit oahppi ovddidit iešdovdama, iežas árvvuid ja miellaguottuid sihke fuobmát, maid rumaš ja miella buktet ovdan ja muddet láhttemisttis, oahppamisttis ja iežas lohkamiid doarju dahkkiid	S1		Ii geavahuvvo árvosáni dahkama vuođđun. Oahppi oahpistuvvo guorahallat vásáhusaidis oassin iešárvvoštallama.
T4 oahpistit oahppi smiehttat oktagaslašvuhtii, servodatlašvuhtii ja ovttaveardásašvuhtii laktáseaddji gažaldagaid dearvvasvuođa dáfus oaidnimiin sihke doarjut oahppi dáidduid oažžut áigái vásttolaš čovdosiid olbmuid gaskasaš vuorrováikkuhusdáhpáhusain	S1 S3 S4	Dearvvaslaš ovdáneami analyseren ja doaibman vuorrováikkuhus-dáhpáhusain	Oahppi máhttá sirredaddat ovdamearkkaiguin oktagaslaš ovdáneapmái laktáseaddji gažaldagaid dearvvasvuođa dáfus oaidnimiin ja árvvoštallat sosiálalaš gaskavuođaid mearkkašumi miela buorredillái ja dearvvasvuhtii. Oahppi máhttá nammadit ja govvidit ovttas doaibmamii ja vuorrováikkuhussii laktáseaddji ehtalaš gažaldagaid ja dáhpáhusaid, buktit daidda vásttolaš čovdosiid.
Dearvvasvuođa doarju ja golladeaddji dahkkit ja buohcuvuođaid eastin
T5 rávvet oahppi čiekŋudit áddejumis fysalaš, psyhkalaš ja sosiálalaš dearvvasvuođas ja daid nanosmahtti ja váradagaheaddji áššiin ja mekanismmain sihke doarjut oahppi máhtu geavahit dáidda laktáseaddji doahpagiid áššáigullevaččat	S1-S3	Dearvvasvuhtii váikkuheaddji dahkkiid dovdan ja dearvvasvuhtii laktáseaddji doahpagiid geavaheapmi	Oahppi nákce nammadit máŋga dearvvasvuođa doarju ja váravuollái dagaheaddji ášši sihke govvidit sullii dáid gaskasaš oktavuođaid ja sivva- ja čuovvumušgaskavuođaid. Oahppi máhttá geavahit dearvvasvuhtii ja buohcuvuhtii laktáseaddji guovddáš doahpagiid áššáigullevaččat.
sT 6 doarjut oahppi ovdáneami dearvvasvuhtii ja buohcuvuhtii laktáseaddji dieđu skáhppojeaddjin ja geavaheaddjin sihke buoridit máhtu doaibmat vuogálaččat dearvvasvuhtii, dorvvolašvuhtii ja buohcuvuođaide laktáseaddji dáhpáhusain	S2 S3	Dearvvasvuhtii, dorvvolašvuhtii ja buohcuvuhtii laktseaddji dieđuid ja dáidduid heiveheapmi	Oahppi máhttá ohcat dearvvasvuhtii laktáseaddji luohtehahtti dieđu sierralágan gálduin ja geavahit dan eanaš áššáigullevaččat. Oahppi máhttá govvidit ovdamearkkaiguin dahje buktit ovdan áššáigullevaš doaibmanmálliid iešdikšumis, veahki ohcamis ja dearvvasvuođa ja dorvvolašvuođa vára vuollái dahkki dáhpáhusain.
T7 rávvet oahppi fuobmát ja árvvoštallat dervvasvuhtii ja dorvvolašvuhtii laktáseaddji hárjánumiidis, válljemiidis ja mo daid ákkastallá sihke roahkasmahttit oahppi guorahallat iežas dearvvasvuođa dáfus mearkkašeaddji resurssaid	S1 S2		Ii geavahuvvo árvosáni dahkama vuođđun. Oahppi rávvejuvvo smiehttat vásáhusaidis iešárvvoštallama ossin.
T 8 rávvet oahppi fuobmát ja geahččat kritihkalaččat dearvvasvuhtii ja buohcuvuhtii laktáseaddji albmonemiid, daidda čatnaseaddji árvvuid ja normmaid sihke vihkkehallat dieđu luohtehahttivuođa ja mearkkašumi	S1-S3	Dearvvasvuhtii ja buohcuvuhtii laktáseaddji albmonemiid dárkkástallan ja dearvvasvuhtii laktáseaddji dieđu luohtehahttivuođa árvvoštallan	Oahppi máhttá suokkardit dearvvasvuođahárjánumiid oamasteapmái váikkuheaddji dahkkiid ja máhttá čilget dearvvasvuođahárjánemiidda laktáseaddji albmonemiid šaddama. Oahppi máhttá govvidit eallinvugiide laktáseaddji ehtalaš gažaldagaid ja ovdamearkkaid geavahemiin árvvoštallat eallinvugiide laktáseaddji válljemiid čuovvumušaid. Oahppi máhttá árvvoštallat dearvvasvuhtii laktáseaddji dieđu luohtehahttivuođa máŋgga dieđu luohtehahttivuođa govvideaddji ášši vuođul.
Dearvvasvuohta, servošat, servodat ja kultuvra
T 9 rávvet oahppi áddet birrasa, servošiid, kultuvrra, ja diehto- ja gulahallanteknologiija mearkkašumi dearvvasvuhtii ja buorredillái	S3	Birrasa dearvvasvuođa-váiikuhusaid oaidnin	Oahppi máhttá govvidit eallinbirrasa dagahan deaŧalaš njuolggo ja eahpenjuolggo váikkuhusaid dearvvasvuhtii sihke muitalit servošiid, kultuvrra, media ja diehto- ja gulahallanteknologiija oktavuođain dearvvasvuhtii.
T 10 rávvet oahppi duddjot vuođu oahppavázzin-, doaibman- ja bargonávccaide ja daid doalaheapmái sihke govvidit dearvvasvuođa-bálvalusaid áššáigullevaš geavaheami	S1 S2	Bargonávccaid ovddideami vugiid oaidnin	Oahppi máhttá ráhkadit oahppavázzin-, doaibman- ja bargonávccaid ovddos doalvu plánaid. Oahppi máhttá govvidit man láhkai galgá ohcalit iežas skuvlla ja gieldda dearvvasvuođabálvalusaide ja máhttá addit máŋga ovdamearkka das, man láhkai daid sáhttá atnit vuogálaččat ávkin sierra dáhpáhusain.
T 11 rávvet oahppi áddet ja árvvoštallat bearraša ja iežas eallinbiirii gulli olbmuid ja servošiid ovddastan dearvvasvuođaáddejumiid, fuopmát daid mearkkašumi alcces sihke fidnet áigái gova alcces vuogas oahppama vugiin.	S1-S3	Dearvvasvuođa-áddejumiid árvvoštallan sihke oahppama ovddideaddji dahkkiid oaidnin	Oahppi máhttá guorahallat ovdamearkkaiguin dan, man láhkai bearaš, lagašservošat, eará sosiálalaš servošat váikkuhit áddejumiide dearvvasvuođas. Oahppi máhttá ovdamearkkaiguin čuoldit iežas oahppama doarju dahkkiid.
T 12 doarjut oahppi máhtu árvvoštallat kritihkalaččat dearvvasvuhtii ja buohcuvuhtii laktáseaddji ságastallama sihke čuoldit oktagasa vuoigatvuođaid, vásttuid ja váikkuhanvugiid dearvvasvuhtii ja dorvvolašvuhtii guoski áššiin iežas oahppanbirrasis ja lagašservošiin.	S3	Dearvvasvuhtii laktáseaddji ságastallama árvvoštallan sihke dearvvasvuhtii ja dorvvolašvuhtii váikkuheaddji vugiid dovdan	Oahppi máhttá árvvoštallat dearvvasvuhtii laktáseaddji ságastallama luohtehahttivuođa ja mearkkašumi sihke vuođustallat dearvvasvuhtii ja dorvvolašvuhtii laktáseaddji áddejumiid. Oahppi máhttá čuoldit eallinvugiid čuovvumušaid nuppiide ja birrasa dearvvasvuhtii sihke muitalit ovdamearkkaiguin vugiid ja dábiid man láhkai dearvvasvuhtii sáhttá váikkuhit lagašservošiin.