GIELDDA A-2 SÁMEGIELA OAHPPAPLÁNA (3. – 6. luohkát)

SÁMEGIELLA, A-OAHPPAMEARRI JAHKELUOHKÁIN 3-6

Jahkeluohkáin 3 – 6 buot oahppiin lea eatnigiela lassin oahpahus unnimustá guovtti eará gielas: oktasaš A1-gielas sihke B1- gielas ja vejolaččat maiddái A2-gielas, mii lea A-giela válljenávdnasa oahppamearri.

Dát leat oppalaš sámegiela oahpahusa ákkat. Oahpahusa lágideaddji ráhkada dáid ákkaid mielde báikkálaš heivehusa davvisámegillii, anáráš- dahje nuortalašgillii.

A2-giela jahkevahkkodiimmuid juohkimis sierra jahkeluohkáide ii leat 6. jahkeluohká lađasmuddu.

Sámegiela A-oahppameari oahpahusa ulbmilat jahkeluohkáin 3-6

Oahpahusa ulbmilat	Ulbmiliidda laktáseaddji sisdoaulut	Ulbmiliidda laktáseaddji báikkálaš sisdoalut	Viiddis máhttin
Bajásšaddan kultuvrralaš máŋggabealatvuhtii ja gielladiđolášvuhtii
T1 bagadallat oahppi áicat lagasbirrasa, sámeguovllu, Suoma ja Davviriikkaid gielalaš ja kultuvrralaš vallji, ja bohciidahttit oahppisberoštumi su iežas giella- ja kulturduogáža hárrái	S1	B S1 3. - 6. lk Oahpásmuvvat sápmelaš muitalanárbevirrui ja mytologiijai máidnasiid, muitalusaid ja divttaid bokti. Oahppi hutká iežas muitalusaid ja ráidogovaid.	L2
T2 motiveret oahppi atnit árvvus sámegielaid sajádaga eamiálbmoga giellan sihke oahpásmuhttit oahppi báikkálaš, ealaskas sámekultuvrii.	S1	BS1 3. - 6. lk Oahpásmuvvat sápmelaš musihkkii, luđiide ja lávlagiidda. oahppit oassálastet sámenuoraid dáiddadáhpáhussii ja Ijahis Idjii vejolašvuođaid mielde.	L2, L7
T3 bagadallat oahppi áicat gielaid ovttasteaddji ja earuheaddji albmonemiid sihke doarjut oahppi gielalaš diehtoáŋgirvuođa jaárvvoštallannávácca ovdáneami	S1		L1, L4
T4 bagadallat oahppi gávdnat sámegielat materiála	S1		L2, L3
Gielalohkandáiddut
T5 oahpásmuvvat ovttas oahpahusa ulbmiliidda ja láhčit gierdavašlohkanatmosfeara, mas dehalamos lea sáni sirdašuvvan sihke arvvosmahtti ovttas oahppan	S2		L1, L7
T6 bagadallat oahppi váldit ovddasvástádusa iežas gielalohkamis jaarvvosmahttit hárjehallat gielladáiddus roahkkadit ja maiddái atnimiin diehto- ja gulahallan teknologiija sihke geahččalit, makkáraš vuogit oahppat gielaid heivejit sutnje buoremusat	S2	BS2 5. - 6. lk Oahppi oahppá geavahit sátnegirjji.	L5, L6
Ovdáneaddji gielladáidu, dáidu doaibmat vuorrováikkuhusas
T7 ordnet oahppái dilálašvuođaid hárjehallat sierra gulahallankanálaid atnimiin njálmmálaš ja čálalaš gulahallama ja vuorrováikkuhusa	S3		L2, L4, L5, L7
T8 doarjut oahppi gielalaš gulahallanstrategiijaid atnimis	S3		L2, L4
T9 veahkehit oahppi viiddidit buorremenolaš gielageavahussii gulleváš albmabuktimiid dovdámuša	S3		L2, L4
Ovdáneaddji gielladáidu, dáidu dulkot teavsttaid
T10 roahkkasmahttit oahppi dulkot ahkedássásis heivvolaš ja hállojuvvon ja čállojuvvon teavsttaide, maiida alldes lea beroštupmi	S3	BS3 3. - 6. lk Oahppi oahpahuvvo lohkat smávva, ahkedássái heivvolaš sámegielat muitalusaid ja mánáidbláđiid. Oahppi ávžžuhuvvo čuovvut sámegielat mánáidprográmmaid.	L4
Ovdáneaddji gielladáidu, dáidu buvttadit teavsttaid
T11 fállat oahppái valjis dilálašvuođaid hárjehallat ahkedássái heivvolaš smávva hállama ja čállima giddemiin fuopmášumi maiddái jietnadeapmai ja teavstta sisdoalu dáfus dehalamos ráhkadusaide	S3	BS3 3. - 6. lk Oahppi oahpahallá hállat, lohkat, čállit ja gullat sámegiela.	L3, L4, L5, L7

Sámegiela A-oahppameari oahpahusa ulbmiliidda laktáseddji guovddáš sisdoallosuorggit jahkeluohkáin 3-6

S1 Bajásšaddan kultuvrralaš máŋggabealatvuhtii ja gielladiđolašvuhtii: Oahpásmuvvat sámegiela sihke suomagiela ja muhtun eará suopmelaš-ugralaš gielaid ovttasteaddji guovddáš sárgosiidda. Ságastallat gielaid fuolkegaskavuođain erenoamážit luohkás dahje skuvllas hállojuvvon dahje lohkkojuvvvon gielaid oasil. Guorahallat iežamet giella- ja kulturduogáža. Skáhppot dieđu sámegielaid hállanguovllus ja sámegielaid sajis. Oahpásmuvvat báikkálaš sámekultuvrrai. Giddet fuopmášumi dasa, mii lea oktasaš buot gielaide ja mo sáhttá doibmet, jos máhttá giela dušše vehá. Hárjehallat árvvusatni gielageavaheami vuorrováikkuhusdiliin.

S2 Gielalohkandáiddut: Oahpahallat plánet doaimmaid ovttas, addit ja váldit vuostá máhcahaga ja váldit ovddasvástádusa. Oahpahallat beaktilis gielalohkanvugiid, dego ođđa sániid ja ráhkadusaid aktiivalaš atnima iežamet albmabuktojumiin, muituibidjanvugiid ja dovdameahttun sáni mearkkašumi jurddabohtosa dahkan áššeoktavuođas. Hárjehallat árvvoštallat gielladáiddumet ovdamearkan Eurohpalaš giellaáššebáberlávkka atnimiin. Bagadallat oahppi fuobmát sámegielat giellabirrasa.

S3 Ovdáneaddji gielladáidu, dáidu doibmet vuorrováikkuhusas, dáidu dulkot teavstta, dáidu buvttadit teavstta: Oahpahallat gullat, hállat, lohkat ja čállit sámegiela máŋggalágan fáttáin. Guovddáš fáttát leat mun ieš, mu bearaš, mu ustibat, skuvla, áiggeájit ja asttuáiggi golaheapmi sihke eallin sámegielat birrasis. Lassin válljet fáttáid ovttas. Sisdoaluid válljemis vuolggasadjin lea oahppiid beaivválaš eallinbiras, beroštumi čuozáhagat ja áigeguovdilisvuohta, geahččanguovlun mun ja mii Suomas sihke sámegiela hállanguovllus ja sámiid ruovttuguovllus. Válljet iešguđetlágan gielageavahandárkkuhusaid, dego ovdamearkan dearvvaheapmi ja veahki bivdin dahje oaivila ovdanbuktin. Sániid ja ráhkadusaid oahpahallat máŋggalágan teavsttaid, dego unna máidnasiid, čájálmasaid, jearahallamiid ja sániid čállima oktavuođas. Fállat vejolašvuođaid hárjehallat gáibijeaddji gielageavahandilálašvuođaid. Oahpahallat gávdnat sámegielat materiála. Dahkat fuobmášumiid ja hárjehallat valjis jietnadeami ja hállama.

Sámegiela A-oahppameari oahppanbirrasiidda ja bargovugiide laktáseaddji ulbmilat jahkeluohkáin3-6

Ulbmilin lea, ahte gielageavaheapmi livččii nu áššálaš go vejolaš, lunddolaš ja oahppiide mearkkašahtti. Bargamis deattuhuvvá bárra- ja unnajoavkobargu sihke ovttas oahppan sierralágan oahppanbirrasiin. Máŋggagielatvuohta- ja giellabajásgeassima ulbmiliid juksama dihte dárbbášat oahpaheaddjiid oktasašbarggu. Stoahkama, lávluma, speallama ja dráma vehkiin oahppit ožžot vejolašvuođa geahččalit viidu gielladáidduset ja gieđahallat maiddái jurddašanvugiid. Oahpahusas atnit máŋggabealagit sierra gulahallankanálaid ja -biergasiid. Oahppiid bagadallat aktiivalaš doaibmivuhtii ja iehčanas ovddasvástadusa váldimii iežaset oahppamis Eurohpalaš giellaáššebáberlávkka dahje seammasullasaš bargoneavvu mielde. Oahppit oahpásmuvvet biras servoša máŋggagielatvuhtii ja -kultuvrravuhtii ruoktoriikkaidgaskasašvuođa mielde. Sidjiide fállat maiddái vejolašvuođaid hárjehallat riikkaidgaskasaš oktavuođadoallama. Sámegiela atnit álo go dat lea vejolaš.

Bagadallan, sierranahttin ja doarjja sámegiela A-oahppamearis jahkeluohkáin 3-6

Oahppii rávvet atnit gielladáidduset roahkkadit. Valjis gulahallamii guoski hárjehallan doarju oahppiid gielladáiddu ovdáneami. Oahppi arvvosmahttit lohkat maiddái skuvlla fállan eará gielaid. Oahppiide, geain lea gielaide laktáseaddji oahppanváttisvuođat, fállat doarjaga. Oahpahus plánejuvvo nu, ahte dat fállá hástalusaid maiddái earáide jođáneappot ovdáneaddji dahje giela ovddežis máhtti oahppiide.

Oahppi oahppama árvvoštallan sámegiela A-oahppamearis jahkeluohkáin 3-6

Árvvoštallan lea luonddustis arvvosmahtti ja addá oahppiide vejolašvuođa deattuhit alcces lunddolaš albmabuktinvugiid. Máŋggabealat árvvoštallan fállá vejolašvuođaid čujuhit dáidduidis maiddái oahppiide, geainna lea gillii laktáseaddji oahppanváttisvuođat dahje geainna lea eara láhkai gielalaččat iešguđetlágan vuolggasajit. Árvvoštallamis ráđđin sáhttá atnit ovdamearkan Eurohpalaš giellaáššebáberlávkka.

Go oahpaheaddji addá sámegiela sánálaš árvvoštallama dahje go áddá árvosáni, de oahpaheaddji árvvoštallá oahppiid máhttima báikkálaš oahppaplánas ásahuvvon ulbmiid ektui. Meroštaladettiin máhttima dási 6. jahkeluohká skuvlajahkeduođaštusa várás oahpaheaddji atná sámegiela A-oahppameari riikkaviidosaš árvvoštallankritearaid. Oahpuin ovdáneami dáfus lea dehalaš, ahte oahppama árvvoštallat máŋgga eara láhkai, maiddái ieš- ja veardásaešárvvoštallama vugiiguin, ja ahte árvvoštallan čuohcá buot árvvoštallojuvvon ulbmiliidda. Árvvoštallamis váldit vuhtii buot gielladáiddu oassesurggiid. Daid árvvoštallan vuođđuduvvá Eurohpalaš čujuhanrápmii ja dan vuođul ráhkaduvvon suopmelaš heivehussii.