EALLINOAIDNODIEĐU OAHPPAPLÁNA 7-9 LUOHKÁT

15.4.11 EALLINOAIDNODIEHTU

Oahppaávdnasa dahkamuš

Eallinoaidnodieđu oahpahusa váimmusdahkamuššan lea ovddidit oahppiid návcca ohcat buorre eallima. Eallinoaidnodieđus olbmot áddejuvvojit iežaset kultuvrras ođadeaddjin ja kreatiivva doaibmin, geat vásihit ja buvttadit mearkkašumiid gaskavuođa doaimmastis ja dahkamušain birastahtti máilmmiin. Oainnut, olmmošlaš geavadat ja daid guoski mearkkašumit dollojuvvojit oktagas olbmuid, servošiid ja kulturárbbi vuorrováikkuhusa áigáiboađusin. Eallinoaidnodieđus deattuhit olbmuid návcca váikkuhit aktiivvalaččat iežas jurddašeapmái ja doaibmamii. Dát guoská maiddái oahppiid studerema ja oahppama. Danin lea deaŧalaš heivehit oahpahussii ja studeremii oahppi iežas jurdda- ja vásáhusmáilmmi.

Eallinoaidnodieđu oahpahusa dahkamuššan lea ovddidit oahppiid gárvvisvuođaid šaddat iehčanas, utnolaš, vásttolaš ja árvvoštallannávccalaš servošis lahttun. Mihttomearrin lea dievasválddálaš demokráhtalaš čearddalašvuohta globála ja jođánit earáhuvvi máilmmis. Dát gáibida eallinoaidnodieđu oahpahusas máŋggabealat oainnuslaš ja kultuvrralaš dábálaš čuvgehusa lasiheami lassin ehtalaš ja kritihkalaš jurdda- ja doaibmanávcca sihke oahppama dáidduid ovddideami. Eallinoaidnodieđus kritihkalaš jurddašeapmi áddejuvvo vuođuštusaid ohcciin, áššeoktavuođaid áiciin ja dilleáddejupmelažžan sihke iežas divodeddjiin. Dasa laktása rabas ja guorahalli jurddašanvuohki.

Eallinoaidnodiehtu doarju viiddes máhtu ovdáneami, eandaliige jurddašeami ja oahppat oahppama dáidduid, kultuvrralaš máhtu, vuorrováikkuhusa ja olggosbuktima dáidduid, iežas fuolaheami ja árgabeaidáidduid sihke oassálastima, váikkuheami ja vásttolašvuođa.

Jahkeluohkáin 7-9 eallinoaidnodieđu oahpahusa earenoamáš dahkamuššan lea stuorrudit oahppiid návcca iežas boahttevuođas áiccadeapmái ja plánemii. Oahppiid identitehta ja eallinoainnu ceggema doarjumis váldojuvvo vuhtii eandaliige dábálaš čuvgehusa diehtovuođu viiddideapmi sihke oahppiid persovnnalaš válljemat vuođđooahpahusa maŋŋá. Doarjut oahppiid persovnnalaš buorre eallima málliid gávdnamis.

Eallinoaidnodieđu oahpahusas figgat váldit vuhtii báikkálašvuohta vejolašvuođaid mielde.

Eallinoaidnodieđu oahpahusa mihttomearit jahkeluohkáin 7-9

Oahpahusa mihttomearit	Mihttomeriide laktáseaddji sisdoallosuorggit	Viiddes máhttu
T1 bagadit oahppi earuhit, áddet ja geavahit oainnuslaš doahpagiid	S1	L1, L2, L4
T2 bagadit oahppi oahpásmuvvat iešguđetlágan kultuvrraide ja oidnosiidda ja oahppat dovdat Unesco máilmmiárbevierroprográmma	S1	L2, L7
T3 bagadit oahppi dovdat iešguđetlágan oskkuhis ja oskkolaš oainnuid, daid gaskasaš vuorrováikkuhusa sihke dieđu ja dutkamuša rolla oainnuid árvvoštallamis	S1	L1, L2, L5
T4 bagadit oahppi dovdat oskkolaš jurddašeami ja oskkoldatkritihkka vuođuštusaid	S1, S3	L1, L3
T5 bagadit oahppi dovdat oaidnofriijavuođa olmmošriektin sihke oaidnofriijavuođa dorvvasteami čearddalaš ja álbmogiidgaskasaš vugiid	S1, S3	L2,L3, L6,L7
T6 bagadit oahppi áiccadit sierralágan oainnuslaš čovdosiid sihke oktagaslaš ja searvvušlaš vuođuštusaid mat leat daid duogážis	S1, S2, S3	L1, L2,L4
T7 movttiidahttit oahppi máilmmi máŋggaláganvuođa ja buohkaid ovttaveardásaš gieđahallama dohkkeheapmái ja áddemii	S1, S2, S3	L2,L3,L7
T8 bagadit oahppi fuomášit ehtalaš ollilvuođaid iežas eallimisttis ja birrasisttis sihke ovddidit ehtalaš jurddašeamis	S2, S3	L5,L7
T9 movttiidahttit oahppi guorahallat iežas válljemiiddis váikkuhusa bistevaš boahttevuhtii báikkálaččat ja globála vuogi mielde.	S1, S2, S3	L5,L6,L7
T10 bagadit oahppi dovdat olmmošárvvu, olmmošvuoigatvuođaid ja olbmuid ovttaveardásašvuođa mearkkašumi ja ehtalaš vuođu	S2, S3	L1,L7

Eallinoaidnodieđu mihttomeriide laktáseaddji guovddáš sisdoallosuorggit jahkeluohkáin 7-9

Sisdoaluid válljet nu, ahte dat dorjot mihttomeriid ollašuhttima ja ávkkástallet báikkálaš vejolašvuođaid. Sisdoallosurggiin čohkket ollisvuođaid sierra jahkeluohkáide. Sisdoaluid válljemis figgamuš dábálaš čuvgehusa dihtui ovttastuvvo oahppiid vásáhusmáilbmái ja identitehta ja eallinoainnu ozadeapmái. Deaŧalaš lea gávdnat sisdoaluid, maiguin barggildeapmi addá oahppái vejolašvuođa cegget dieđu ja persovnnalaš guorahallama vuođul oainnuslaš árvvoštallannávcca.

S1 Oaidnu ja kultuvra: Vuodjut máilmmigovvii ja máilmmioainnu doahpagiidda. Ságastallat oahppi eallinoainnu ja identitehta ceggema doarju ságastallamiid. Vuodjut máilmmi kultur- ja luondduárbái man Unesco suodjala ja čuovvut kultuvrra dihttoma earret eará medias ja dáidagis. Vuodjut teisttalaš ja ateisttalaš oainnuide dálámáilmmis, ovdamearkka dihtii sekulara humanismii, kristtalaš oskui ja islámii. Oahpásmuvvat válljenvuloš oainnuid historjái ja daid deaivvadeami jorggáldagaide sihke árvvoštallat oaidnofriijavuođa ja ovttaveardásašvuođa ollašuvvama iešguđetlágan oktasašgottiin.

S2 Etihkka vuođuštusat: Oahpásmuvvat etihkka vuođđogažaldagaide ja váldoguovlluide. Guorahallat buorre eallima vuolggasajiid ja oktasaččat olmmošlaš árvvuid: duohtavuohta, buorrevuohta, čábbodat ja vuoiggalašvuohta. Vuodjut dagu ehtalaš árvvoštallama perspektiivvaide, dego dagu iešdáhtolašvuhtii, dahkki ulbmilii ja dagu čuovvumušaide. Heivehit ehtalaš lahkonanvuogi ja doahpagiid nuoraid árgabeaivvis ovdanboahtti dilálašvuođaide. Vuodjut sosiálalaš medias ja eará dieđihangaskaomiin ovdanboahtti áigeguovdilis gažaldagaide ehtalaš geahččanguovllus. Geahčadit kultuvrralaš máŋggaláganvuođa riggodahkan, vuoigatvuohtan ja ehtalaš gažaldahkan.

S3 Olmmošvuoigatvuođat ja bistevaš boahttevuohta: Vuodjut olmmošárvui, olmmošvuoigatvuođaide ja olbmuid gaskasaš ovttaveardásašvuhtii. Oahpásmuvvat olmmošvuoigatvuođaid ovdáneapmái ja olmmošvuoigatvuođaloavkidemiide, dego holokaustii. Oahpásmuvvat iešguđetlágan áddejumiide olbmuid ja luonddu gaskavuođas, omd. humanisttalaš, utilisttalaš, mystihkalaš ja luondduguovdásaš. Vuodjut luonddu ja oktasašgotti bistevaš boahttevuođa vejolašvuođaide sihke birasetihkkii laktáseaddji gažaldagaide dego ealliid vuoigatvuođaide. Guorahallat, mo sáhttit doaibmat vásttolaččat bistevaš boahttevuođa buorrin.

Eallinoaidnodieđu oahpahusas figgat vuhtii váldit báikkálašvuođa vejolašvuođaid mielde.