De Franco-Vlaamse polyfonie is, zoals de naam al doet vermoeden, ontstaan uit componisten uit Noord-Frankrijk, Nederland en Vlaanderen, die werkten aan hoven en steden in heel Europa. In deze korte beschrijving focussen we in het bijzonder op de componisten die actief waren langs de Schelde. De academia van Bornem ligt langs deze rivier die ontspringt in Frankrijk (niet ver van Cambrai) en uitmondt in Antwerpen


De Schelde was/is een economisch belangrijke doorgangsweg, omdat het gemakkelijk was om goederen te vervoeren en handel te drijven. Langs de rivier ontwikkelden zich handelscentra waarin muziek een belangrijke rol speelde. Steden die een belangrijke rol speelden langs de rivier zijn Cambrai (waar de componisten Guillaume Dufay en Josquin Desprez werkten), Valenciennes, Doornik, Gent en uiteindelijk Antwerpen. De Weert (een deel van Bornem) was de vermoedelijke geboorteplaats van de componist/madrigalist Giaches de Wert. De muziek van Giaches de Wert had een bijzondere invloed op Claudio Monteverdi.

Vroege polyfone muziek ontstond aanvankelijk als geïmproviseerde muziek. Gezongen muziek bij religieuze diensten bestond uit hoofdzakelijk eenstemmig Gregoriaanse muziek. Een plausibele hypothese is dat zangers uit verveling tweede stem improviseerden en later een derde, een vierde en uiteindelijk een zeer complex polyfoon weefsel. 

Muziek 'bewaren'

In de jaren 1400 en 1600 was de enige manier om muziek vast te leggen opschrijven. Boeken vervaardigen was een bijzonder kostbare en complexe bezigheid. Alles wat geschreven werd, werd met de hand op perkament geschreven. Het was een voorrecht voor de allerrijksten om boeken te bestellen en uit te wisselen bij uitzonderlijke gelegenheden.

De kerk, de hoven en de rijke burgerij kochten manuscripten als statussymbool.

Muziekmanuscripten

Omdat manuscripten zo kostbaar waren werd er met de beschikbare muzikanten vanuit één manuscript gemusiceerd. Alle stemmen van één lied moesten dus op één enkele opening (2 pagina's) zichtbaar zijn. In grotere werken, zoals missen, had één van de zangers de verantwoordelijkheid om de pagina op het juiste moment om te slaan. Hij moest zowel de noten van de anderen als zijn eigen stem kunnen volgen, zodat hij de pagina pas omsloeg als alle partijen gezongen waren.



Anderzijds hadden rondtrekkende zangers en zanggroepen ook kleine boekjes tot hun beschikking. Deze kleine manuscripten dienden eerder als een soort van memo van favoriete nummers. Je zou het kunnen vergelijken met een Spotify afspeellijst.

Muziek maken was vroeger ook een gemeenschapsgebeuren. En bij veel gelegenheden en evenementen werd er samen muziek gemaakt. Muziek werd niet alleen vastgelegd in boeken en verzamelingen, maar werd ook op de meest interessante manieren geschreven. Bij een tafelfeest kon er bijvoorbeeld een tafelkleed zijn met daarop een stuk van vier noten geschreven, op verschillende kanten van het tafelkleed.