Katselutila
Kauppaneuvos Johan Parviaisen kuoltua vuonna 1900, oli tehtaan johtajaksi tullut hänen poikansa, prokuristi Hugo Parviainen. Vuonna 1914, jolloin vaneritehdas valmistui, oli lapsia Säynätsalossa jo niin paljon, että koulun perustaminen katsottiin välttämättömäksi. Tuolloin Säynätsalo kuului Muuramen koulupiiriin. Koska Muuramessa oli jo koulu, Korpilahden kunta ei halunnut rakentaa koulua Säynätsaloon. Hugo Parviainen ei kuitenkaa luovuttanut! Hän sai neuvon Jyväskylän seminaarin johtajalta Nestor Ojalalta perustaa yksityinen koulu. Ja niin tehtiin! (Kuva: Keski-Suomen museon kuva-arkisto)
Tässä rakennuksessa, joka myöhemmin tunnettiin Seurantalon nimellä, toimi Säynätsalon ensimmäinen koulu v. 1915-21. Talo purettiin v. 1964. Kuvan on ottanut Kaarlo Kaltiala. Ensimmäiseksi opettajiksi tulivat Erkki Lehtiö ja Anna Halttunen. Koulu aloitti toimintansa syksyllä 1915. Elokuun 23 päivänä ilmoittautui kouluun 52 eri-ikäistä lasta. "Tuli suuria ja tuli pieniä, tuli aivan lukutaidottomia ja tuli vähän lukemisen alulla olevia", kirjoitti Erkki Lehtiö. Kun pientenlastenkoulua oli pidetty nelisen viikkoa, aloitti 42 oppilasta varsinaisen kansakoulun syyskuun 27. päivänä.
Hugo Parviainen teki maaliskuussa 1917 anomuksen Korpilahden kunnalle, että kunta ottaisi koulutoimen hoitaakseen Säynätsalossa. Monien mutkien ja neuvottelujen jälkeen näin tapahtui. Koulun rakennuttajaksi oli tällä välin vaihtunut Muuramen kunta. Hugo Parviainen kuoli kesällä 1920 ja kouluasian hoitoa jatkoi hänen veljensä tohtori Walter Parviainen. Koulun paikasta käytiin pieni neuvottelu tohtorin ja opettaja Lehtiön välillä. Tohtori Parviainen oli katsonut koululle Lehtiön mielestä huonosti sopivan paikan : "Jos olisi minun vallassani määrätä koulupaikka, niin en sitä missään tapauksessa tähän valitsisi." "No mihinkä opettaja sen sitten haluaisi viedä? ""Tehdään koulu tuonne pohjoisniemeen, siellä on tarpeeksi tasaista maata leikkikenttää ja muuta pihamaata varten.". Ja sinne se koulu sitten rakennettiin. Tohtori Parviainen lahjoitti koulun rakentamiseen kaiken tarvittavan puutavaran.
Säynätsalon komea hirsinen koulurakennus valmistui joulukuussa 1921. Keskellä olivat luokkahuoneet, siipirakennuksissa opettajien asunnot (kuva Aarne Ojalan). Säynätsalon upea koulurakennus oli Keski-Suomen suurimpia. Koulu herätti suurta huomiota saarten ukopuolellakin. Uudesta koulusta on sepitetty laulukin, joka on painunut unohduksiin. Aini Riikonen Muuramesta musiti vielä alkusäkeet: "Kansakoulu meillä on komia, ja hirret ovat Parviaisen omia!"
Säynätsalon kansakoulun opettajat 1920-luvun lopulla. Vas. Anna-Maija Mikkola (myöhemmin Hellstèn), Aili Nousiainen, Olga Lehtiö, Erkki Lehtiö ja Aini Kivistö. (kuva Keski-suomen kuva-arkisto).
Säynätsalon koulun opettajat 1970-luvun lopulla. Takana vas. Lea Oksanen, Marita Rinne, Antti Koskimäki, edessä Kaarina Koskimäki, Timo Taimiaho ja Kirsti Honkonen.
Kun Säynätsaloon perustettiin koulu, ei ollut vielä yleistä oppivelvollisuutta. Siitä huolimatta kouluun ilmoittautui varsin runsas määrä lapsia, joille vanhemmat halusivat saada koulusivistystä. Oppilaat olivat ahkeria koululaisia, mutta joskus täytyi jäädä kotiin hoitamaan pikkusisaruksia, tai auttamaan äitiä leipomisessa tai pyykinpesussa. Oppilaat ovat kaikkina aikoina olleet paljolti toistensa kaltaisia. Läksyjä on luettu tai jätetty lukematta, todistuksia on jännitetty, välitunneilla on pelattu, leikitty ja nahisteltu - ihan niinkuin tänäkin päivänä.
Aamujonossa talvella 1956-57. Karvalakit ja huopatossut olivat tarpeen. Kuva Lea Oksanen.
Sivu Herman Niemen aapisesta, joka oli Säynätsalon koulussa käytössä v. 1915-1925. (Jyväskylän yliopiston kirjasto).
Vuonna 1959 Säynätsalon koulu selviytyi toiseksi koko maata käsittävässä jalkapallon tekniikkakilpailussa. Harjoittajana koulunjohtaja Antti Koskimäki. Vuonna 1961 koulu oli koko Suomen ylivoimainen voitttaja! Koululla pelattiin paljon myös koriapalloa. Erityisesti työt menestyivät tekniikkakilpailuissa.
Jokaiselle tutut "Enkeli taivaan" ja "Jo joutui armas aika" ovat kaikuneet Säynätsalonkin joulu-ja kevätjuhlissa joka vuosi. Oppilaat ovat innolla esittäneet harjoitetut ohjelmanumeronsa ja tunnelma on ollut korkealla. Ohjelmassa on ollut kuorolaulua, lausuntaa ja näytelmiä. Opettaja Toini Gröndahlin ohjaamat satunäytelmät olivat juhlien odotetuimpia ohjelmanumeroita. Kuvassa v. 1961 koulun näytelmäkerho esitti kevätjuhlassa satunäytelmän "Tuhkimo". Kuva Toini Gröndahl.
Kansakoululaitoksen alkuaikoina ovat opettajat ja oppilaat yhdessä huolehtineet koulun siivouksesta ja lämmityksestä. Vuonna 1923 annettiin määräys, ettei koululaiset saa enää hoitaa lämmitystä. Sitä varten kouluille tuli vahtimestarit. Kuvassa vasemmalla oleva Saimi Kuokkanen hoiti vahtimestari-siivoojan tointa 19 vuoden ajn - apuna aluksi vain harja, rätti, sinkkiämpäri ja sahanpurut. Kuvassa myös siivooja Jenny Sievänen. Vahtimestareista luovutiin 1979, jolloin kouluille tulivat huoltomiehet.
Säynätsalossa syötiin ilmainen kouluruoka jo yksityiskoulun aikaan Parviaisen tehtaan ruokalassa. Kunnan koulutoimessa ruokailtiin taas omilla eväillä. Opettaja vaati, että rasvatahrojen välttämiseksi ei leivällä saanut olla voita, ja kaiken varalta oli eväillä vielä oltava oma pussikin. Ruokatunti oli tunnin mittainen, jotta oppilaat ehtivät kotiin syömään ja palata sitten taas kouluun. Oppilaiden piti työskennelllä koulun kasvimaalla ja tuoda syksyllä viisi litraa puolukoita kouluun. Kun uusi koulu rakennettiin 1955 siellä oli ajanmukainen keittiö ja ruokala. 1959 tehdyssä tarkastuksessa todetiin, että kouluruoka on Säynätsalossa parasta koko maassa, mutta myös kalleinta! Lapsille kouluruoka oli ilmaista. Kuvassa emännät työnsä äärellä. Vas. Saimi Lehtinen ja Hilkka Ahonen jakamassa ruokaa toukokuussa 1990.
Helmikuun 13. päivä 1953, perjantai muodostui Säynätsalon koululle kohtalon päiväksi. Oli kova pakkanen ja koulussa oli sulateltu jäätyneitä vesiputkia. Tässä yhteydessä tuli oli päässyt irti sähkösulattimesta. Kello oli kaksi iltapäivällä ja oppilaat olivat juuri päässeet koulusta. Opettaja Olga Lehtiö oli menossa kellariin, kun hän huomasi koulun käytävässä avua. Tuli levisi ponnistuksista huolimatta tuhoten koko rakennuksen, vaikka sammutustyössä oli mukana Säynätsalon oman palokunnan lisäksi kuusi muuta palokuntaa. (Kuva Aarne Ojalan). Koulutyö tietysti keskkeytyi, mutta jatkui väistötiloissa: pienet oppilaat Alvar Aallon suunnittelemassa uudessa hienossa kunnantalossa ja isommat oppilaat Lehtisaaressa.
Tammikuun alussa 1955 oli Säynätsalon uusi kansakoulu valmis ottamaan opettajat ja ja oppilaat suojiinsa. Säynätsalo-lehti kirjoitti: "Säynätsalon uusi kansakoulu edustaa ajanmukaista uutta koulutalotyyppiä. Se on arkkitehtoonisesti erittäin kaunis niin ulkonäoltään kuin sisäpuoleltaankin. Tuntuu käytännölliseltä ja asialliselta verrattuna vastaaviin koulurakennuksiin nykyisin, joten lienee varmaa, että siellä on opettajien kuin lastenkin hyvä olla koulussa ja nauttia silmää hivelevän kauniista opetustilasta. Erikoisuutena mainittakoon erittäin kaunis juhla-ja voimistelusali."